Historia biżuterii i szkła w regionie

Szkło w północno-wschodnich Czechach produkuje się już od XIV wieku, o czym świadczą odkrycia ze Sklenařic koło miejscowości Vysoký nad Jizerou. W XVI wieku działało w Górach Izerskich kilka hut szkła, przemysł szklarski się tutaj bardzo szybko rozwijał i powstawały wyspecjalizowane profesje szlifierzy, grawerów oraz malarzy, którzy zajmowali się uszlachetnianiem i zdobnictwem produktów z hut szkła.

Jablonec nad Nysą

Jablonec nad Nysą leży u stóp Gór Izerskich. Ma powierzchnię 31,38 km² i leży 380–758 n.p.m., a mieszka w nim ponad 45 000 mieszkańców. Pierwsza pisemna wzmianka pochodzi z 1356 roku. W tym czasie osiedlali się tutaj czescy i niemieccy koloniści. W przeciągu XV wieku, w czasie wojen krzyżackich, zostało na tym obszarze spalonych wiele wiosek, między innymi Jablonec. Do ponownego osiedlenia przez niemieckich kolonistów doszło w połowie XVI wieku. W 1548 roku zaczęła działać huta szkła w Mšenie, której właścicielami w późniejszym okresie stali się Wanderovie i Schürerovie, którzy razem z rodziną Preussler stali się najważniejszymi producentami szkła w Górach Izerskich w XVI i XVII wieku.

W XVIII wieku huty szkła zaczęto przenosić w góry, ponieważ do produkcji potrzebowano drewna. W tym czasie także rodzi się szklarska dynastia Riedel, która została królami hutnictwa w Górach Izerskich. Z ich imieniem łaczy się początek produkcji biżuterii na szeroką skalę w powiecie. W późniejszym okresie zajmowali się także produkcją żyrandoli, szkła technicznego oraz działali w przemyśle tekstylnym.

W przeciągu XIX wieku Jablonec stał sie znanym na całym świecie centrum przemysłu szklarskiego i biżuterii. Po otrzymaniu w 1808 roku praw miasteczka, w 1866 roku dostał Jablonec prawa miejskie. Jablonec wtedy należał do dziewięciu największych miast w Czechach, a w jego progi rocznie zawitało dziesiątki tysięcy obcokrajowców ze wszystkich kontynentów, głównie kupców biżuterii. W celu wsparcia przemysłu biżuteryjnego została w Jabloncu nad Nysą w 1880 roku założona rzemieślnicza szkoła kreślarzy, modelarzy i cyzelatorów. O Jablonecku zaczęto w tym czasie mówić „austriacka Kalifornia“, jedynie tutaj, zamiast złota szukano, szklanych diamentów. W tym czasie również swoją działalność rozpoczął znany przedsiębiorca i innowator szlifowanych kamieni o znanym niemal na całym świecie nazwisku Daniel Swarovski, który pochodził z Gór Izerskich. Miasto nad Nysą szybko rozwijało się, dlatego też tutaj zaczęła działać gazownia, (1872), elektrownia (1891) czy linia tramwajowa (1901).

Wspaniale rozpoczął się również XX wiek, chociaż tylko w 1911 roku musieli zapłacić jabloneccy przedsiębiorcy habsburskiej monarchii tyle, co całe królestwo Dalmacji. Wojna światowa podcięła skrzydła produkcji oraz zahamowała rozwój handlu, ale w nowym państwie przyszła gospodarcza koniunktura, i w Jabloncu handlem biżuterią zajmowało się aż 700 firm! Kryzys ekonomiczny w latach 30-tych i późniejsza wojna światowa potasowały niekorzystnie karty. Lata 1945 i 1948 otworzyły początek nowej ery. Ale i tak Jablonec dał radę stać się znowu znaczącym w świecie eksporterem biżuterii. Produkcją zajął się koncern Jablonecka biżuteria, eksportem Jablonex, powstało państwowe muzeum, odbywały się targi międzynarodowe, a miasto znowu zaczęło oddychać. Szkło i biżuteria nie były jego jedyną gałęzią przemysłową, ale były tez charakterystyczne dla jego tożsamości. I jest tak po 1989 roku, kiedy to państwowe firmy zastąpili mali czy wielcy przedsiębiorcy, którzy zapiszą się w nowej księdze w historii dumnego miasta przemysłu szklarskiego i biżuteryjnego z jabłonią w ręku.

Železný Brod

Miasto Železný Brod leży w dolinie rzeki Izery na granicy Czeskiego raju, Izerskich Gór i Karkonosz. Razem z jedenastoma miejskimi częściami (Bzí, Horská Kamenice, Hrubá Horka, Chlístov, Jirkov, Malá Horka, Pelechov, Střevelná, Splzov, Těpeře, Veselí) mieszka w nim 6500 mieszkańców. Okolica nadaje się do uprawiania turystyki pieszej i rowerowej, rzeka Izera jest idealna dla turystyki wodnej. Miasto z interesującymi pamiątkami turystycznymi oferuje także wiele imprez kulturalnych.

Železný Brod powstał pomiędzy XI i XII wiekiem, koło szlaku handlowego do Niemiec i Polski. Rok 1501, który jest na herbie miejskim, znaczy wznowienie praw miejskich przez czeskiego króla Władysława II Jagielończyka. Od XIV wieku w okolicy wydobywano rudę żelaza. Na końcu wojny trzydziestoletniej zakończono wydobycie, a miasto zostało spalone przez Szwedów. Od 1660 roku miasto miało własne sądownictwo w sprawach karnych, a od 1695 roku prawo do dorocznych targów-jarmarków. W ten sposób miasto stało się gospodarczym centrum całego pogórza. W drugiej połowie XIX wieku rozpoczęła tutaj działalność tekstylna fabryka barona Liebiega.

Na przełomie XIX i XX wieku rozpoczęto w mieście produkcję i szlifowanie szkła. Z Jablonecka rozszerzyła się domowa produkcja i obróbka małych szklanych produktów (wytłaczanie, nawlekanie pereł). W celu dalszego rozwoju miejscowych producentów szkła oraz handlu została w 1920 roku otwarta Państwowa specjalistyczna szkoła przemysłu szklarskiego i handlu. Jej absolwenci otwierali własne firmy, a Železný Brod pomału stawał się pojizerską metropolią. Pomyślny rozwój przemysłu szklarskiego zatrzymała II wojna światowa, a w 1948 roku upaństwowienie prywatnych firm. Produkcja szkła była kontyunowana pod zaszczytem państwowego zakładu Železnobrodské sklo. Szklana, skondensowana rzeźba, metalurgicznie kształtowane szkło i szklane figurki rozsławiły miasto na całym świecie. Po wygaśnięciu państowych firem szklarską tradycję rozwijają w chwili obecnej firmy prywatne.